Hen là bệnh viêm đường thở mạn tính, gây co thắt phế quản và cản trở sự lưu thông khí. Sự co thắt và viêm đường dẫn khí dẫn đến các vấn đề hô hấp như khò khè, khó thở, nặng ngực và ho.
Nguyên nhân gây bệnh chưa rõ, các yếu tố nguy cơ lớn nhất bao gồm di truyền và tiếp xúc với môi trường có các chất hít vào như như phấn hoa, bào tử nấm, phân bụi; nhiễm trùng đường hô hấp do virus, hít phải khói thuốc hoặc hóa chất tại nơi làm việc. Biểu hiện bệnh là ho, khò khè, khó thở khi tiếp xúc với dị nguyên, chất ô nhiễm, thay đổi thời tiết, sau gắng sức hoặc vào một mùa nhất định trong năm.
Theo bà Vân, bệnh nhân hen hầu hết phát hiện muộn khi đã nặng, nhiều triệu chứng, hoặc đến viện khám vì lên cơn cấp. Đa số người bệnh khi ra viện không được theo dõi, điều trị duy trì, đến khi có đợt cấp tiếp theo lại nhập viện. Người bệnh hiểu về bệnh còn hạn chế, không được tiếp cận dịch vụ y tế.
Các phương pháp điều trị bệnh hen nhằm làm giảm triệu chứng và kiểm soát bệnh. Thuốc điều trị bao gồm kháng viêm đường thở (thuốc kiểm soát), giãn phế quản (thuốc cắt cơn), thuốc hít kết hợp, thuốc kháng leukotriene...
Tình trạng lạm dụng thuốc giãn phế quản làm tăng nguy cơ tử vong do hen. Đến 62% bệnh nhân chỉ dùng thuốc giãn phế quản để điều trị khi lên cơn hen.
Tương tự như bệnh hen, bệnh phổi tắc nghẹn mạn tính (COPD) cũng đang là gánh nặng với 4,2% dân số mắc. Ước tính chi phí điều cho một bệnh nhân hen hay COPD không được điều trị trong giai đoạn ổn định dẫn đến nhập viện vì đợt cấp có thể lên đến hơn 200 triệu đồng mỗi năm.
Xử trí cấp cứu bệnh nhân hen lên cơn cấp tính. Ảnh: T.L
Phó giáo sư Lê Thị Tuyết Lan, Chủ tịch Hội Hen – Dị ứng – Miễn dịch lâm sàng TP HCM, cho biết còn nhiều thách thức trong kiểm soát hen và COPD tại Việt Nam khi phương tiện chẩn đoán và thuốc điều trị bệnh còn thiếu tại tuyến y tế cơ sở. Nhiều bệnh nhân điều trị đợt cấp thay vì điều trị duy trì, lạm dụng thuốc cắt cơn. Đặc biệt, việc tuân thủ điều trị của các bệnh nhân chưa cao. Theo bà Lan, bệnh nhân hen nếu điều trị ở giai đoạn ổn định sẽ giảm được 90% chi phí.
Mục tiêu quốc gia về phòng chống quản lý bệnh hen và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính giai đoạn 2012-2025 là chẩn đoán sớm, phát hiện và quản lý 50% bệnh nhân. Chương trình "Vì lá phổi khỏe" triển khai từ năm 2017 kéo dài trong 3 năm, giúp hơn 89.000 bệnh nhân được tiếp cận điều trị, tầm soát hơn 4.600 người có nguy cơ mắc bệnh hô hấp.