Kiểm tra, giám sát để hạn chế các sai sót
Thảo luận tại Phiên họp, các ý kiến đều bày tỏ đồng tình vì việc hình thành các tuyến đường vành đai không chỉ mở rộng không gian phát triển đô thị, kết nối mạng lưới giao thông để giãn áp lực về đô thị và lưu lượng giao thông tập trung vào khu vực trung tâm các thành phố, mà còn tạo nên sự liên kết không gian đô thị, tạo thêm các nguồn lực phát triển Vùng thủ đô và Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.
Đại biểu Khuất Việt Dũng – (đoàn Hà Nội) bày tỏ nhất trí cao với tờ trình của Chính phủ, báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và quyết tâm chính trị của Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương trong việc chuẩn bị đầu tư xây dựng Dự án đường Vành đai 4 vùng Thủ đô Hà Nội; Dự án đường Vành đai 3 Thành phố Hồ Chí Minh trong điều kiện nhiều nhiệm vụ phải triển khai trong nhiệm kỳ này.
Đại biểu cho rằng cả hai dự án này đều đầy đủ cơ sở về chính trị, pháp lý, thực tiễn, rất cấp bách về nhu cầu, sẽ tạo đột phá về cơ sở hạ tầng giao thông, tạo cơ hội, dư địa để thực hiện đột phá về thể chế, về phát triển nguồn nhân lực.
Theo đại biểu, về ngắn hạn, các dự án này tạo cơ hội phục hồi, phát triển kinh tế sau ảnh hưởng của dịch COVID-19, tạo doanh thu, tạo việc làm cho người lao động. Về dài hạn, hai dự án này sau khi hoàn thành sẽ tạo cơ sở để các bộ, ngành, các địa phương bổ sung hoàn chỉnh quy hoạch phát triển kinh tế, xã hội.
Vì vậy, đại biểu Khuất Việt Dũng đề nghị Quốc hội thông qua các nội dung trong Tờ trình của Chính phủ đồng thời cần có các cơ chế đặc biệt, bố trí đủ nguồn vốn để thực hiện dự án, nếu cần thì cho phát hành trái phiếu để thu hút nguồn lực.
Ngoài ra, đại biểu cũng bày tỏ nhất trí với phương án giải phóng mặt bằng một lần theo quy hoạch, quy mô hoàn chỉnh để tiết kiệm chi phí, sớm đảm bảo đời sống của nhân dân.
Đại biểu Hoàng Văn Cường (đoàn Hà Nội)
Đại biểu Lê Hoài Trung (đoàn Thừa Thiên Huế) cho rằng cần có cơ chế kiểm tra, giám sát để hạn chế các sai sót không cần thiết.
Theo đại biểu, hai dự án đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô Hà Nội và đường Vành đai 3 Thành phố Hồ Chí Minh còn gắn với những đột phá về cơ sở hạ tầng để thực hiện tầm nhìn chiến lược đến năm 2025, 2030 và là những khu vực có ý nghĩa chiến lược. Tuy nhiên, đại biểu cho rằng qua kinh nghiệm quốc tế, khi xây dựng các công trình, cơ sở hạ tầng đều nảy sinh các vấn đề về tính hiệu quả, vi phạm... Do đó, để nâng cao hiệu lực, hiệu quả triển khai các dự án, đại biểu kiến nghị nên có cơ chế về chuyên môn.
Đơn cử như có thể thành lập các nhóm đặc trách để giải quyết, hỗ trợ thêm về các vấn đề pháp lý, hành chính và kỹ thuật, các địa phương và các nơi khi có vấn đề giống như những cái nhóm lưu động.
Bên cạnh đó, đại biểu cho rằng cần có một khóa đào tạo về những vấn đề pháp lý, quy trình, kỹ thuật cho các đơn vị và các địa phương, kể cả các cơ quan, các nhà đầu tư…, từ đó giúp giảm bớt những sai sót không cần thiết. Mặt khác, đại biểu cho rằng nên có cơ chế giám sát, kiểm tra cũng như quan tâm đến lợi ích chính đáng của các nhà đầu tư.
Không thể bỏ qua tiềm năng từ quỹ đất hai bên đường
“Chỉ mới nghe Quốc hội thảo luận, xem xét các dự án đường vành đai thì giá đất xung quanh khu vực này đã sôi lên, cho thấy tiềm năng tạo nguồn lực từ quỹ đất đai xung quanh các tuyến đường này là vô cùng lớn” – đại biểu Hoàng Văn Cường (đoàn Hà Nội) lưu ý và nhấn mạnh, nếu có cơ chế tốt, việc xây dựng 2 tuyến đường vành đai sẽ không tiêu tốn vốn đầu tư từ ngân sách mà có thể còn tạo thêm nguồn lực mới cho ngân sách từ khai thác nguồn lực tạo ra từ quỹ đất mới được mở đường.
Từ quan điểm trên, đại biểu đề nghị, cùng với việc thông qua chủ trương đầu tư xây dựng các tuyến đường này, Chính phủ nghiên cứu đề xuất một cơ chế đặc thù để khai thác một cách hiệu quả nhất tiềm năng quỹ đất hai bên đường, theo hướng quy hoạch vùng lân cận hai bên đường thành các đô thị hiện đại, các trung tâm thương mại, trung tâm phân phối và trung chuyển hàng hoá cùng với thiết kế hệ thống đường song hành (đường gom cao tốc, đường kết nối hệ thống giao thông khu vực).
Tổ chức đấu thầu các dự án phát triển các trung tâm trên kèm theo nhiệm vụ xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng giao thông kết nối với đường vành đai và các hệ thống giao thông trong vùng.
“Việc đấu thầu các dự án phát triển đô thị đi kèm với nhiệm vụ xây dựng hệ thống đường giao thông kết nối được thực hiện theo cơ chế cạnh tranh của thị trường và các công cụ định giá xác định giá trị thị trường” – ông Hoàng Văn Cường nói.
Đại biểu Trương Trọng Nghĩa (đoàn TP.HCM)
Đồng quan điểm, đại biểu Lê Thanh Vân (đoàn Cà Mau) cho rằng, đến lúc phải nhận thức về hiệu quả của đầu tư công không chỉ là về giao thông, đằng sau đó là địa tô chênh lệch do Nhà nước tạo ra từ hoạt động đầu tư công. Lâu nay chúng ta không đánh giá vấn đề này, nên mất đi một nguồn lực quan trọng, đó là thu được chênh lệch địa tô từ tác động kinh tế của dự án.
Đại biểu đề nghị Chính phủ cần phải song hành với việc triển khai dự án và xây dựng các dự án liên kết để khai thác quỹ đất ở hành lang của các dự án giao thông này. Đặc biệt là khu công nghiệp, khu đô thị và những khu vực đất cho thuê để khai thác giá trị địa tô để thu về cho ngân sách bù đắp cho chi phí làm đường.
Liên quan đến vấn đề khai thác quỹ đất hai bên đường cao tốc, qua khảo sát ở Việt Nam và nhiều nước khác, đại biểu Trương Trọng Nghĩa (đoàn TP.HCM) nêu dẫn chứng việc khai thác quy đất hai bên đường cao tốc không đúng sẽ gây mất an toàn, ô nhiễm tiếng ồn. Nhiều quốc gia phải xây bức tường trên đường cao tốc để ngăn cách với các khu dân cư. Do đó, đại biểu Trương Trọng Nghĩa đề nghị việc khai thác quỹ đất xung quanh hai bên đường cao tốc cần phải nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm quốc tế, học tập các nước.
“Thông thường, đường cao tốc ở các nước chỉ bố trí các trạm xăng, các điểm dừng chân, ăn uống nhẹ hai bên đường, chứ không cho phép các khu dân cư mở 'cắm' vào đường cao tốc như cách chúng ta làm hiện tại,” đại biểu Nghĩa nêu rõ.