Tùy theo từng nhóm nguyên nhân khác nhau mà tình trạng của trẻ có thể diễn biến cấp tính trong vài ngày hoặc kéo dài nhiều tuần đến nhiều tháng. Đau bụng và nôn cấp tính nhiều khi là các dấu hiệu chỉ điểm của nhiều bệnh nguy hiểm cần phải được can thiệp khẩn cấp.
Bé gái 9 tháng tuổi bị tiêu chảy, nôn, sốt, điều trị tại Bệnh viện Nhi Trung ương ngày 9/5. Ảnh: Chi Lê
Theo PGS Hà, nguyên nhân thường gặp nhất gây nôn và đau bụng ở trẻ em là viêm dạ dày, viêm ruột cấp do virus. Bệnh có thể xảy ra khi trẻ ăn thức ăn, nguồn nước bị nhiễm khuẩn hoặc trẻ ngậm tay, chơi đồ chơi bị nhiễm bẩn.
PGS Hà cũng cho biết do thời tiết nắng nóng của mùa hè làm gia tăng sự phát triển của ruồi, muỗi… dẫn đến dễ lây lan các mầm bệnh. Sử dụng đá, nước giải khát được làm lạnh gây dễ nhiễm khuẩn nếu nguồn nước ô nhiễm. Mùa hè là thời điểm trẻ cùng gia đình được đi du lịch nhiều hơn, sử dụng các thực phẩm chuẩn bị sẵn hoặc thức ăn đường phố dễ bị nhiễm khuẩn hoặc nhiễm độc tố vi khuẩn như thịt, cá, hải sản, kem, trứng, sữa và rau quả làm gia tăng tình trạng viêm dạ dày và ruột do nhiễm khuẩn.
Nôn trớ do viêm dạ dày, viêm ruột nhiễm khuẩn thường bắt đầu đột ngột và hồi phục nhanh trong vòng 24 giờ. Các biểu hiện khác như tiêu chảy, sốt hoặc đau bụng sẽ xuất hiện đồng thời hoặc sau 12-24 giờ.
Trường hợp nôn, đau bụng do ngộ độc thực phẩm rất dễ được phát hiện ra, vì biểu hiện của ngộ độc thường xảy ra sau khi ăn hay uống một thực phẩm bị nhiễm độc thường là một vài giờ hoặc vài ngày sau đó. Trẻ bị ngộ độc thường có cảm giác buồn nôn và nôn ngay, có khi nôn cả ra máu, đau bụng, tiêu chảy nhiều lần phân lỏng có thể có nhày máu. Trẻ có thể không sốt hay sốt cao trên 38oC.
Nguyên nhân khác là do chế độ ăn không phù hợp như ăn uống quá độ, dị ứng thức ăn, hay độc chất hoặc dùng thuốc quá liều cũng là nguyên nhân thường gặp gây nôn trớ và đau bụng ở trẻ em. Một số trẻ có thể là biểu hiện của viêm ruột thừa, lồng ruột, tắc ruột.
PGS Hà cho biết khi trẻ đau bụng, điều đầu tiên cha mẹ nên làm là trấn an, vỗ về và cho trẻ nằm nghỉ. Cần theo dõi sát trẻ nhằm phát hiện ra những dấu hiệu bất thường để đưa trẻ đến bệnh viện kịp thời. Không sử dụng thuốc giảm đau vì có thể làm che lấp những dấu hiệu cần thiết để phát hiện bệnh, gây khó khăn cho việc chẩn đoán.
Cho trẻ uống nước đủ để tránh cho trẻ bị mất nước khi nôn hay tiêu chảy nhiều. Không tự sử dụng thuốc cầm nôn và cầm tiêu chảy. Nên cho trẻ ăn thức ăn lỏng, dễ tiêu hóa trong giai đoạn bệnh và cho ăn trở lại bình thường và ăn nhiều hơn khi trẻ hồi phục.
Đối với các loại bệnh do vi khuẩn gây ra như trên, người lớn cần đảm bảo vệ sinh trong ăn uống, đảm bảo chất dinh dưỡng, nên ăn chín uống sôi, không ăn thức ăn ôi thiu, để lâu trong tủ lạnh, sử dụng thực phẩm rõ ràng, đúng cách, hạn chế thức ăn đường phố… Giữ vệ sinh thân thể và môi trường xung quanh, rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn. Khi trẻ xuất hiện các triệu chứng như nôn, sốt hay đi ngoài phân lỏng..., bố mẹ cần liên hệ và đưa trẻ đến các cơ sở y tế thăm khám và điều trị.