Với dáng người thấp, khuôn mặt tròn, làn da đen của người dân xứ biển, nhạc sĩ Hình Phước Long có thói quen luôn để cây viết, tờ giấy trong túi áo. Mỗi khi đi đâu hoặc đang đi xe trên đường, bỗng trào dâng cảm xúc, anh dừng xe lại và ghi luôn, sau đó về nhà sáng tác tiếp…
Chúng tôi đến thăm anh ở số nhà 38/8 đường 2/4, phường Vĩnh Hải, TP Nha Trang (Khánh Hòa) một buổi sáng cuối năm. Trò chuyện, anh tâm sự: Trước năm 1975, anh bắt đầu tập viết bài hát cho lứa tuổi thiếu nhi. Lúc ấy, không nghĩ mình sẽ trở thành người sáng tác âm nhạc chuyên nghiệp. Miền Nam hoàn toàn giải phóng, anh vào làm việc trong ngành văn hóa - thông tin huyện Ninh Hòa, sau đó chuyển về huyện Cam Ranh. Năm 1983, anh lại về Sở Văn hóa - Thông tin tỉnh Khánh Hòa cho đến khi nghỉ hưu năm 2009.
Những năm đầu giải phóng, hầu như không có cuộc thi âm nhạc nào được tổ chức ở cấp quốc gia. Năm 1983, lần đầu tiên Hội Nhạc sĩ Việt Nam tổ chức. Lúc đó, anh gửi ca khúc “Gặp anh trên đảo Sinh Tồn” vừa viết ráo mực dự thi. Không ngờ cuối năm ấy ca khúc này được giải Nhì (cuộc thi không có giải Nhất). Không ít người nghĩ rằng, anh đã đến quần đảo Trường Sa nên mới có cảm xúc và sáng tác nên ca khúc này. Trước đó, năm 1982, anh đã sáng tác ca khúc “Gần lắm Trường Sa” mà nào đã ra đến Trường Sa đâu…
Nhạc sĩ Hình Phước Long trong phòng sáng tác của mình
Sở dĩ sáng tác được 2 ca khúc đó, do anh tiếp xúc với những người chiến sĩ Trường Sa khi được về nghỉ dưỡng ở hậu cứ Cam Ranh, phần nữa là nhờ ở tư liệu, hình ảnh và cuộn phim tài liệu đen trắng “Tổ quốc trên một vùng đảo nhỏ” mà anh được xem tại hậu cứ. Nhưng phải đến 2 năm sau đó, ca khúc “Gần lắm Trường Sa” và 1 năm sau ca khúc “Gặp anh trên đảo Sinh Tồn” của anh mới lần lượt ra đời.
Từ những cảm xúc bất chợt
Năm 1982, anh được mời dự trại sáng tác âm nhạc do tỉnh Phú Khánh (Khánh Hòa ngày nay) tổ chức. Tại trại sáng tác, anh và em trai là nhạc sĩ Hình Phước Liên cùng viết chung một vở ca cảnh (Operette) lấy tên “Tình ca đảo chim”. Nội dung nói về tình yêu của những người canh giữ đảo Yến - sản vật quý của vùng đất Nha Trang (Khánh Hòa) ngày nay. Ca cảnh vừa hoàn thành, anh đạp một vòng đường biển Trần Phú thư giãn, thấy một cô gái ngồi ghế đá công viên nhìn ra phía biển, với tà áo dài và mái tóc thề bồng bềnh bay trong gió. Dừng xe bên đường, nhìn từ phía sau cô gái, ý nghĩ lãng mạn chợt đến và anh tự hỏi: “Giá như cô gái ấy có người yêu là chiến sĩ đang đóng quân nơi quần đảo Trường Sa, liệu cô gái ấy có nghe được lời nói yêu thương của người yêu mình đang quyện vào con sóng, từ Trường Sa vọng về đến bờ biển Nha Trang này không?”. Bỗng anh nhớ đến lời ru của má thuở ấu thơ: “Khi xa sát vách cũng xa/Khi gần muôn dặm đường xa cũng gần!” Và bất ngờ, anh bật lên câu hát: “Không xa đâu Trường Sa ơi! Không xa đâu Trường Sa ơi! Vẫn gần bên em vì Trường Sa luôn bên anh…”. Anh vội vàng lấy giấy bút ghi lại lời nhạc câu hát, xong đạp xe về trại. Chiều hôm ấy, 2 anh em về quê. Về đến nhà đã hơn 4 giờ chiều, anh nhấc ghế ra trước sân nhà ngồi sáng tác. Vỏn vẹn trong gần 1 tiếng đồng hồ, bài hát “Gần lắm Trường Sa” đã hoàn thành. Bài hát viết xong anh đưa em trai đọc. Sau một hồi, nhạc sĩ Hình Phước Liên nói: “Bài hát này sẽ là một thành công lớn trong trại sáng tác âm nhạc của tỉnh lần này”.
Quả nhiên đúng như vậy, trong đợt báo cáo kết quả trại sáng tác âm nhạc năm ấy, ca khúc “Gần lắm Trường Sa” của anh được chú ý nhất. Bài hát được chọn làm tiết mục chính trong chương trình của đoàn Ca múa nhạc Hải Đăng, do ca sĩ Anh Đào thể hiện. Năm sau đó, Sở Văn hóa - Thông tin tỉnh Phú Khánh lần đầu tiên sản xuất băng nhạc Cassette có tiêu đề “Nha Trang biển hẹn” gồm 12 ca khúc, trong đó có ca khúc “Gần lắm Trường Sa”, với giọng hát của ca sĩ Anh Đào đã ra mắt thính giả trong cả nước. Bài hát ấy vang xa mãi cho đến hôm nay.
.Trường Sa luôn trong trái tim nhạc sĩ Hình Phước Long
Tài hoa và giải thưởng
Nhạc sĩ Hình Phước Long không chỉ sáng tác âm nhạc, mà cả ở lĩnh vực nghiên cứu và văn nghệ dân gian, truyện ngắn, làm thơ, viết ký… Ngoài ra, anh còn là tác giả chuyển thể của hàng chục kịch bản sân khấu thể loại bài chòi cho đoàn Dân ca Bài chòi tỉnh Khánh Hòa, đoạt huy chương vàng, bạc trong các kỳ hội diễn, liên hoan chuyên nghiệp toàn quốc.
Với anh không có lịch làm việc rõ ràng, lúc nào thấy cần viết nhạc thì lấy tổng phổ ra, lúc cần viết văn, thơ, ký thì đọc sách. Còn chuyển thể kịch bản sân khấu, khi có đặt hàng thì mới làm. Mỗi kịch bản cho sân khấu chuyên nghiệp, anh tập trung chuyển thể khoảng một tuần là xong. Khi sáng tác âm nhạc, anh ký tên thật: Hình Phước Long. Viết các thể loại khác, anh thường lấy bút danh: Ngô Hữu Ly.
Anh tâm sự: Nếu không làm ở ngành văn hóa, chắc sẽ không trở thành người sáng tác âm nhạc chuyên nghiệp như hiện nay. Trong lĩnh vực văn hóa - thông tin, có nhiều chuyên ngành khác nhau, nhưng anh chỉ chuyên ở lĩnh vực nghệ thuật. Chính vì vậy, anh phải đi về tận cơ sở để chỉ đạo phong trào, sáng tác, dàn dựng chương trình cho các đội văn nghệ. Thấy nội dung chương trình nào còn thiếu chất lượng thì phải sáng tác bổ sung. Riết rồi thành người sáng tác lúc nào không hay. Sáng tác âm nhạc đến với anh từ trong vô thức, nhưng giờ là hiện hữu.
Nhạc sĩ Hình Phước Long vinh dự nhận giải thưởng Nhà nước về văn học, nghệ thuật
Năm 2017, nhạc sĩ Hình Phước Long được Chủ tịch nước tặng “Giải thưởng Nhà nước về Văn học - Nghệ thuật” gồm 5 ca khúc, trong đó có 3 ca khúc sáng tác về đề tài biển đảo Trường Sa. Chia sẻ về điều này, anh cho biết: “Tôi là người được sinh ra và lớn lên ở Khánh Hòa - vùng đất Nam Trung bộ gắn liền với biển khơi. Cuộc đời tôi từ nhỏ lớn lên gắn bó với biển đảo. Chính vì thế, tác phẩm âm nhạc của tôi luôn mang nhiều hơi thở của biển đảo Trường Sa…”.
Nhạc sĩ Hình Phước Long
Sinh ngày 7/9/1950, quê quán Ninh Hòa, Khánh Hòa.
Hội viên Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Khánh Hòa.
Hội viên Hội Nhạc sĩ Việt Nam.
Năm 2012, nhạc sĩ Hình Phước Long vinh dự được Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba vì đã có những thành tích xuất sắc trong công tác sáng tạo nghệ thuật, góp phần vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Anh có hơn 40 giải thưởng, từ địa phương đến Trung ương. Trong đó, với chùm ca khúc: “Gần lắm Trường Sa, Gặp anh trên đảo Sinh Tồn, Vầng trăng nơi đảo xa, Đêm xoang Tây Nguyên, Khánh Hòa, một khúc ca…” đã được Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.