Pinker là một nhà khoa học thần kinh nhận thức chuyên nghiên cứu vấn đề thụ đắc ngôn ngữ ở trẻ em. Ông tiếp cận vấn đề trí óc từ góc độ tâm lý và nhận thức, nhưng cũng lồng ghép kiến thức chuyên môn từ khoa học máy tính, nhân chủng học, sinh học tiến hóa và triết học. Pinker đặc biệt dựa vào thuyết tư duy tính toán và thuyết tiến hóa để giải thích nguồn gốc và chức năng của trí óc.
Pinker bắt đầu cuốn sách với việc thảo luận về tế bào thần kinh và các quy trình cơ bản, sau đó chuyển sang các ý tưởng phức tạp hơn, như cảm xúc, và kết thúc bằng các phần dành cho những ý tưởng mà ông cảm thấy cách tiếp cận của mình chưa lý giải hết được, như ý chí tự do. Trong 3 chương đầu tiên, ông trình bày thông tin cơ bản về cấu trúc và cách thức hoạt động của não bộ. Ông trình bày định nghĩa của mình về trí óc và cách nó kết nối với bộ não – về cơ bản, trí óc là hoạt động của bộ não. Trọng tâm là thuyết tư duy tính toán, lý thuyết mà Pinker tin rằng rất quan trọng trong việc giải thích cách bộ não vật lý tạo ra trí óc con người. Ông tiếp tục giới thiệu các khái niệm về trí tuệ và ý thức, đồng thời lập luận rằng thiết kế hiện tại của trí óc con người là kết quả của chọn lọc tự nhiên và đã được môi trường định hình.
Bắt đầu từ Chương 4, Pinker bàn về các quá trình tinh thần trừu tượng hơn, như thị giác, kiến thức, học tập và ý tưởng. Ông cho rằng ảo ảnh thị giác có thể được giải thích một phần bằng tiến hóa, và trong Chương 5, ông thảo luận về cách trí óc hình thành ý tưởng dựa trên thông tin nhận được.
Trong các chương tiếp theo, Pinker đề cập đến các khía cạnh phức tạp trong hành vi và cuộc sống của con người như cảm xúc, tình bạn và lý trí. Không có lời giải thích cụ thể cho nhiều hiện tượng, nhưng Pinker đã cố gắng tổng hợp những thông tin nhất quán nhất có thể để hỗ trợ các lập luận của mình về nguồn gốc và mục đích của mỗi hiện tượng. Ông thảo luận về chức năng của cảm xúc trong việc giúp con người sắp xếp thứ tự ưu tiên trong vô vàn mục tiêu. Ông cũng lập luận rằng sự hài hòa trong các mối quan hệ xã hội là một sản phẩm khác của chọn lọc tự nhiên và thích nghi dần dần để sống với người khác. Pinker cũng giải quyết câu hỏi liệu trí óc nam giới và nữ giới có khác nhau bẩm sinh hay không và khẳng định rằng hai giới giống nhau về mặt này. Trong chương cuối cùng, Pinker thảo luận về khả năng của con người trong nghệ thuật, âm nhạc, sự hài hước và triết học, xem xét mỗi người dưới góc nhìn hướng tới các mục tiêu tiến hóa mà họ đạt được.
Xuyên suốt cuốn sách, Pinker dựa trên hai lý thuyết chính trong cách tiếp cận của ông về cách thức hoạt động của trí óc. Thuyết tư duy tính toán tạo cơ sở để giải quyết chức năng vật lý tạo ra năng lực của trí óc, trong khi chọn lọc tự nhiên giải thích cách trí óc con người phát triển từ sơ khai. Khi giải quyết những yếu tố này, ông tập trung vào sự linh hoạt của trí óc, khả năng hiểu thông tin phức tạp cùng vẻ trang nhã của nó.
Steven Pinker là một nhà tâm lý học thực nghiệm nghiên cứu về nhận thức thị giác, ngôn ngữ học tâm lý và các mối quan hệ xã hội. Ông là thành viên được bầu chọn của Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia Mỹ, người từng hai lần lọt vào chung kết Giải thưởng Pulitzer, nhà nhân văn của năm và đã nhận chín bằng tiến sĩ danh dự. Ông cũng nằm trong danh sách “100 trí thức nổi danh hàng đầu thế giới” của Foreign Policy và “100 người có tầm ảnh hưởng nhất thế giới hiện đại” của Times. Pinker thường xuyên viết bài cho New York Times, Guardian và nhiều ấn phẩm khác.