Cứ đến 23 tháng Chạp hàng năm là mọi gia đình lại làm mâm cơm cúng tiễn ông Công ông Táo về chầu trời để báo cáo những việc đã làm và chưa làm được của gia chủ trong năm vừa qua với Ngọc Hoàng. Sau đó, đến đêm giao thừa, các Táo mới trở lại trần gian tiếp tục công việc trông coi bếp lửa gia đình.
Theo quan niệm của người Việt, phương tiện để Táo Quân lên trời là cá chép. cá chép có thể vượt vũ môn hóa rồng, là con vật tượng trưng cho sức khỏe và sự an lành, mang lại sung túc, tài lộc và may mắn. Vì vậy mâm cúng ông Công ông Táo phải có cá chép.
Cá chép được chọn để thắp hương thường là cá chép đỏ. Những con cá để dâng lên Táo Quân không nhất thiết phải là con cá to, miễn sao cá khỏe mạnh, không bị trầy xước, mất vảy là được.
Để thử độ khỏe mạnh của cá, người mua có thể chạm nhẹ vào mặt nước của chậu đựng cá, nếu thấy cá bơi nhanh, quẫy mạnh thì đó là con cá khỏe mạnh.
Nếu kỹ hơn, người mua có thể lật nhẹ mang cá lên để kiểm tra, nếu mang cá đỏ tươi nghĩa là cá khỏe mạnh. Nếu mang cá màu đỏ thâm thì đó là con cá yếu, chỉ để một thời gian ngắn có thể chết.
Chị L.T.N, một người chuyên buôn cá chép đỏ phục vụ cho cúng ông Công ông Táo ở chợ Hoàng Văn Thái (Thanh Xuân, Hà Nội) cho biết: Từ đầu tháng 11 âm lịch chị đã đặt hàng cá chép đỏ để bán dịp 23, nguồn cá chị đặt ở Tân Phong Quảng Xương, Thanh Hóa.
Theo chị N, năm nay cá chép cúng 23 rẻ hơn mọi năm, hiện tại giá buôn chị nhập cá về từ 100.000 đồng/kg – 120.000 đồng/kg (loại 20-40 con/kg).
Chị N. cho biết thêm, "cá chép cúng ông Công ông Táo rất đa dạng, có loại đỏ, loại vàng, loại pha vàng đỏ. Người mua cần chọn loại cá có hình dáng đẹp, vây dài, cá phải đỏ đều, sống khỏe".
Cá khi mua về nhà cần được thả vào một bát nước sạch, thả thêm một cọng rêu nhỏ vào bát nếu thời gian chờ để cúng lâu. Khi cúng bát (chậu) cá chép được để cạnh mâm cỗ cúng.
Sau nghi lễ cúng ông Công ông Táo, các gia đình cần chọn những ao, hồ nước sạch, không gian rộng và không quá ô nhiễm để thả cá. Khi thả cá, không đứng trên cao đổ xuống hay vứt cả túi cá xuống, làm như vậy cá có thể bị chết. Nên chọn chỗ mép nước gần, nhẹ nhàng nghiêng bát hoặc túi để cá tự quẫy, bơi vào dòng nước.
Những gia đình không mua được cá chép sống về cúng thì có thể cúng cá chép giấy. Lưu ý đã cúng cá giấy thì thôi cá chép sống và ngược lại.