Chiều 6/1, thảo luận về chủ trương Dự án đường bộ cao tốc Bắc Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc cho biết, Dự án đường cao tốc Bắc Nam đã từng được đưa ra thảo luận tại nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIV. Theo đó, đã chỉ đạo triển khai nhiều công trình, nhiều đoạn (Hà Nội, Bắc Ninh, Bắc Giang, Lạng Sơn; đoạn Hà Nội, Ninh Bình, Thanh Hóa đang triển khai, một số đoạn khác đã được triển khai; đoạn Trung Lương – Mỹ Thuận – Cần Thơ đang triển khai, sắp tới đoạn Trung Lương-Mỹ Thuận dài gần 100km sẽ khánh thành vào trước hoặc sau Tết.
Theo Chủ tịch nước, hiện còn 756 km đang triển khai và trong bối cảnh nền kinh tế gặp nhiều trở ngại do dịch Covid-19, doanh nghiệp, nhà đầu tư đều khó khăn, do đó phải chuyển sang hình thức đầu tư NSNN tập trung để sớm hoàn thành toàn tuyến cao tốc Bắc Nam từ Lạng Sơn đến mũi Cà Mau.
Đảm bảo tiến độ công trình, Chủ tịch nước đề nghị tập trung làm tốt công tác chuẩn bị đầu tư. Theo Chủ tịch nước, ở các nước công tác chuẩn bị đầu tư từ 3-5 năm, sau đó xây dựng công trình xong trong thời gian ngắn. Còn ở nước ta, còn nhiều tồn tại liên quan đến quy hoạch và giải phóng mặt bằng nên công tác đầu tư gấp gáp, quá trình thi công kéo dài.
"Lần này tôi đề nghị công tác giải phóng mặt bằng nên giao cho địa phương đảm nhận. Còn ở góc độ Quốc hội phải bảo vệ quyền lợi chính đáng của người dân trong khu vực giải tỏa. Trước hết phải làm tốt công tác tái định cư cho người dân. Để người dân ở nơi mới bảo đảm điều kiện bằng hoặc tốt hơn nơi cũ", Chủ tịch nước nói.
Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc tại buổi thảo luận tổ chiều 6/1
Chủ tịch nước cũng đặc biệt nhấn mạnh yêu cầu không được để thất thoát, lãng phí khi triển khai dự án. Ban Quản lý các dự án phải đấu thầu tìm được những đơn vị thi công đủ năng lực, chấm dứt tình trạng bán thầu.
“Chúng ta đã biết nhiều đơn vị nhờ có quan hệ nhận được thầu rồi bán thầu, một số gói bị bán thầu, làm giảm chất lượng công trình do hao hụt định mức đầu tư. Đây là kinh nghiệm sâu sắc”, Chủ tịch nước nhấn mạnh, đồng thời đề nghị phải làm tốt hơn công tác kiểm toán, giám sát, thanh tra, kiểm tra; không được buông lỏng,không để gây thất thoát, lãng phí trong quá trình thi công dự án.
"Làm cao tốc Bắc - Nam, kể cả những đoạn đang dở dang và đặc biệt là 729 km còn lại là rất cần thiết. Mong rằng Quốc hội sẽ thông qua với cơ chế giám sát rất cụ thể. Chúng ta tạo điều kiện những phần việc để chủ động, nhanh hơn nhưng chúng ta cũng phải tăng cường giám sát để chống thất thoát, lãng phí", Chủ tịch nước nhấn mạnh.
Đặc biệt, muốn làm nhanh, theo Chủ tịch nước phải có cơ chế đặc thù. “Tôi đồng ý với ý kiến của Chủ tịch Quốc hội nếu như giao cho địa phương thì khả năng kết nối kém hơn, tiến độ thi công khó nhanh. Do đó, Chính phủ và Bộ GTVT chịu trách nhiệm trước Quốc hội để đẩy nhanh tiến độ, chất lượng. Tạo điều kiện tốt nhất để triển khai tư vấn giám sát, tư vấn thiết kế trên cơ sở giảm giá dự toán”, Chủ tịch nước nói.
Theo Tờ trình của Chính phủ, tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông theo quy hoạch dài 2.063km, đã đưa vào khai thác 478km, đang đầu tư 829km, còn lại 756km chưa đầu tư. Nghị quyết của Quốc hội đã đề ra mục tiêu “đến năm 2025, cơ bản hoàn thành tuyến đường bộ cao tốc Bắc – Nam phía Đông”.
Giai đoạn 2021 - 2025 đầu tư 729 km trên các đoạn Bãi Vọt (Hà Tĩnh) - Cam Lộ (Quảng Trị), Quảng Ngãi - Nha Trang và Cần Thơ - Cà Mau, chia thành 12 dự án thành phần có thể vận hành khai thác độc lập (27 km còn lại gồm: đoạn Hòa Liên - Túy Loan triển khai theo dự án riêng và cầu Cần Thơ 2 đầu tư sau 2025). Phân kỳ xây dựng với quy mô 4 làn xe, bề rộng nền đường 17m.
“Chính phủ đã chỉ đạo nghiên cứu đầu tư dự án theo phương thức PPP. Tuy nhiên, từ thực tiễn triển khai các dự án trong thời gian qua cho thấy, việc đầu tư theo phương thức PPP còn gặp nhiều khó khăn” – Tờ trình nêu rõ và cho biết, Chính phủ kiến nghị triển khai dự án theo hình thức đầu tư công, sau khi hoàn hành sẽ nhượng quyền thu phí để thu hồi vốn Nhà nước.
Sơ bộ tổng mức đầu tư khoảng 146.990 tỷ đồng, trong đó giai đoạn 2021 - 2025, bố trí khoảng 119.666 tỷ đồng (chiếm 81,4%). Tại Nghị quyết số 29/2021/QH15 Quốc hội đã bố trí 47.169 tỷ đồng, phần còn thiếu (khoảng 72.497 tỷ đồng) Chính phủ kiến nghị cân đối từ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội và từ nguồn vốn NSNN đã bố trí cho ngành giao thông vận tải trong giai đoạn 2021 - 2025.
Giai đoạn 2026 - 2030 bố trí khoảng 27.324 tỷ đồng (chiếm 18,6%, gồm chi phí dự phòng và chi phí bảo hành công trình).
Sơ bộ nhu cầu sử dụng đất của Dự án khoảng 5.480 ha, thực hiện giải phóng mặt bằng một lần theo quy hoạch được phê duyệt.
Về tiến độ và thời gian thực hiện, Chính phủ cho biết, chuẩn bị dự án năm 2021 - 2022; giải phóng mặt bằng, tái định cư năm 2022 - 2023; khởi công năm 2023, áp dụng các công nghệ mới, giải pháp kỹ thuật tiên tiến nhằm đáp ứng yêu cầu cơ bản hoàn thành năm 2025.
“Với tiến độ nêu trên, trường hợp không phát sinh các tình huống phức tạp đến cuối năm 2025 có thể thông xe kỹ thuật toàn bộ các dự án thành phần và đưa vào khai thác một số đoạn tuyến, các đoạn tuyến phức tạp về kỹ thuật (các công trình cầu lớn, hầm lớn, xử lý đất yếu…) sẽ hoàn thành đưa vào khai thác năm 2026” –Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể thông tin.