Báo cáo giải trình của UBND phường An Hưng cho biết, người đứng ra chi đạo việc sơn, sửa lại chùa Quan Thánh là người trông coi chùa, bà Lê Thị T.
Tổng số bia trong chùa là 14 bia ma nhai. Trong đó 9 bia đã được sơn trước năm 2013, trong 9 bia đã được sơn trước 2013 có 6 bia được sơn lại vào khoảng tháng 7 - 9/2019. Có 5 bia chưa sơn, trong đó có 4 bia được sơn mới vào tháng 8/2019 và 1 bia vẫn nguyên hiện trạng. Chữ "Nghiễm nhiên" và chữ "Thần" sơn trước năm 2013 và sơn lại tháng 8/2019. Chữ "Thiên cổ vĩ nhân" sơn mới tháng 8/2019.
Về tượng linh vật, tượng người, tượng quan công được sơn trước 2013, sơn lại tháng 8/2019.
Phù điêu bên trong chùa Quan Thánh bị tô vẽ không còn nguyên trạng
Bà T. giải trình, thời gian tiếp nhận trông coi chùa Quan Thánh, thấy các tấm bia, linh vật bị mốc đen nên khoảng thời gian tháng 7 - 8/2019 bà đã thuê thợ về sơn vẽ lại với số tiền 8 triệu đồng. Toàn bộ chi phí đều do bà T. tự bỏ ra.
Trong quá trình sơn mới các bức phù điêu và bia ma nhai, khoan vào bia trên vách đá, bà T. đã tự ý thuê người làm khi chưa được cấp có thẩm quyền cho phép, không báo cáo với cán bộ phụ trách cũng như cấp có thẩm quyền biết được.
Trước đó, như Báo Dân Sinh đã phản ánh, chùa Quan Thánh nằm trong Khu di tích danh lam thắng cảnh núi An Hoạch, được Bộ VH-TT&DL xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia năm 1992, cùng với đình Thượng, chùa Hinh Sơn, lăng Mãn Quận công Lê Trung Nghĩa và hòn Vọng Phu.
Chùa còn được gọi là Tiên Sơn tự, được xây dựng trong động đá cheo leo trên vách núi, với nhiều bức phù điêu tạc hình người, voi, ngựa tinh xảo. Di tích còn có nhiều văn bia chữ Hán cỡ lớn khắc trên vách đá.
Thế nhưng, mới đây dư luận nhân dân hết sức ngỡ ngàng trước những hình ảnh chùa Quan Thánh với nhiều bức phù điêu và các tấm bia chữ Hán được tạc trên vách núi tại ngôi đền này bị tô, vẽ nhiều màu sắc, không còn nguyên trạng. Hơn 10 bài văn, thơ tạc trên vách đá, hình khắc tượng người, các linh vật (voi, ngựa) trên vách đá tại chùa Quan Thánh đã bị tô sơn mới toe, lòe loẹt đủ sắc màu, làm thay đổi yếu tố gốc vốn có của di tích. Ngoài ra, một văn bia ghi chữ nho đã bị khoan, đục lỗ làm hư hỏng chữ trong văn bia. Bên cạnh đó, rất nhiều ký tự chữ cổ trên vách đã đã được tô vẽ lại, trong đó có nhiều ký tự chữ nho đã được vẽ sai, dẫn đến việc không thể dịch thuật đúng nghĩa của những bài văn, bài thơ.
Qua thanh tra, Sở VH-TT&DL Thanh Hóa ghi nhận toàn bộ hệ thống bia ma nhai (12 tấm bia) gồm 3 bức dạng đại tự chữ Hán (nền phủ sơn công nghiệp màu vàng nhũ đồng, mạc, tô lại chữ bằng sơn màu đỏ), hệ thống các pho tượng khắc trên vách đá phía ngoài và trong vòm hang gồm: 3 tượng quan (phía ngoài hang), 5 tượng quan phía trong; 2 tượng linh vật (voi, ngựa)... có từ thế kỷ XVI - XVII của di tích đã bị tô vẽ, phun, phủ sơn công nghiệp.
Riêng tấm bia ma nhai niên đại Cảnh Hưng 47 (kích thước khoảng 70 cm x 8 cm) đã bị khoan, chôn, đóng thanh sắt vuông vào giữa hai hàng chữ Hán, làm nứt, tách vỡ một phần mặt bia, mất một chữ Hán.
Sở VH-TT&DL Thanh Hóa đánh giá việc tự ý tô vẽ, sơn vào hệ thống hiện vật có niên đại thế kỷ XVI, XVII, khoan chôn sắt vào hiện vật bia thuộc di tích chùa Quan Thánh khi chưa được sự đồng ý của cấp có thẩm quyền đã làm sai lệch, hủy hoại, thay đổi yếu tố gốc của di tích, vi phạm nghiêm trọng Luật Di sản văn hóa.
Với những sai phạm trên, Sở VH-TT&DL Thanh Hóa đề nghị Bí thư TP Thanh Hóa, chỉ đạo UBND TP Thanh Hóa tổ chức kiểm điểm trách nhiệm và xử lý, kỷ luật nghiêm đối với các cá nhân, tập thể có liên quan đến việc làm sai lệch, hủy hoại, thay đổi yếu tố gốc cấu thành di tích kiến trúc nghệ thuật tại di tích chùa Quan Thánh.
Đề nghị Chủ tịch UBND TP Thanh Hóa chỉ đạo phòng, ban, đơn vị, địa phương liên quan khẩn trương kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm và có hình thức xử lý kỷ luật nghiêm khắc đối với tổ chức, cá nhân liên quan. UBND TP Thanh Hóa khẩn trương phối hợp với các cơ quan chuyên môn của các sở, ban, ngành để xây dựng phương án khắc phục hậu quả, báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định.